روان شناسبي سالمندان:
1234
دوشنبه 21 فروردین 1391
نگاه اجمالی:
جهان در سایه پیشرفت‌های علمی بویژهپزشکی، شاهدافزایشجمعیت سالمنداناست. برآوردها حاکی از آناست که تا سال 2030 میلادی جمعیت سالمندان در دنیا از 9 درصد به 16 درصد و در ایراناز 5.6 درصد به 17.5 درصد افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر سالمندان شاهد تقلیلتوانایی‌های بدنی (جسمی) و روانی خویش هستند و انواع بیماری‌ها و مشکلات روانی آنهارا تهدید می‌کند. بیماری‌های جسمانی نظیر : ایست قلبی، مشکلات تنفسی ،پوکیاستخوان،مشکلات گوارشیو انواع آسیب‌های مغزی وانواعاختلالاتروانینظیراضطراب،افسردگی،سوء مصرف مواد،بی‌خوابیومشکلات جنسی، برخی از مسائل سالمندی درروانشناسی گردیده است. برخی از پرسش‌های مطرح شده در این حوزه عبارتنداز:
تغییرات بدنی:
· پوست :بافت پوست سالمندان تغییراتزیادی دارد، بدین معنی که پوست انعطاف پذیر و نرمی سابق را ندارد، چروکیده و بی‌رنگاست و موی بعضی قسمت‌ها (مانند سر) سفید شده و ریخته است.
· قلب و گردش خون :این تغییرات بدین شکلاست که خون به همه جای بدن نمی‌رسد و مویرگهای برخی اندام‌ها خون کمی دریافتمی‌کنند. این بدلیل افت کارکرد قلب و عروق است که باعث افتفشار خونمی‌شود.
· عملکرد جنسی:در مسائل مربوط به عملکردجنس اگر چه با یائسگی در زنان از حدود 50 سالگی به بعد روبرو هستیم ، اما فعالیتغدد جنسیدر این دوران در مردان ادامه دارد. مردان قدرت باروری خود را حفظ می‌کنند، از طرف دیگر امکان افزایش میل جنسی در زنانبه علت از بین رفتن ترس حاملگی وجود دارد.
· دستگاه گوارش :اعضا گوارش سالمندان بعداز چندین دهه فعالیت دیگر قدرت لازم را برای هضم برخی غذاها (نظیر غذای پرچرب وسخت) را ندارد. احتمالسوءتغذیهدر این دوران زیاد است. بنابراین تدوین یکبرنامه غذاییکه شامل همه موارد ضروری بدنباشد، ضروری است.
· دستگاهعصبی :بعد از حدود 25 سالگی هر روز از تعداد سلولهای عصبی مغز مقداری کممی‌شود و با افزایش سن ، تعداد مرگ این سلولها بیشتر می‌شود. مغز یک سالمند در اینمدت آنقدرسلولعصبیاز دست داده که دیگر نمی‌تواند عملکردهای سابق خود را با همان سرعت وکیفیت داشته باشد. اما این بدان معنی نیست که همه سالمندان دچار اختلالات شدید درفعالیت ذهنی (نظیراختلالآلزایمر) خواهند شد.
تغییرات ذهنی و هوشی:
عملکرد عالی مغز
به میزانی که سلول عصبی ازساختار مغزخارج می‌شود. تغییراتی درعملکردهای عالی مغز (تفکر،استدلال، حل مسئله وحافظه) رخ می‌دهد. در افراد سالمند با افتحافظه اسامی ، چهره‌ها و تاریخ ، فراموش می‌شوند. اما توانایی‌های کلامی ممکن استتا حدودی ثابت باقی بمانند. بدین معنی که اگر چه سالمند مانند گذشته نمی‌تواند روانو سیال صحبت کند و در میان کلامش مکث‌هایی جهت پیدا کردن کلمات دارد ولی باز هممی‌تواند مطلب و منظور خود را به دیگران القا کند. حتی سالمندانی توانایی‌های ذهنیخود را در کارهای ذهنی نظیر خواندن ، نوشتن ، محاسبه کردن و یاتفریحات فکریمانندشطرنجبکار گیرد، احتمال افت عملکردهای ذهنیکمتر است.
اختلال آلزایمر
نوعی اختلال است که با ویژگی‌های کاهش شدید قدرت حافظه وتخریب شدید توانایی‌های شناختی مشخص می‌شود. شخص روز به روز بیشتر اشخاص ، چهره‌هاو اسامی را فراموش می‌کند. در کنار این ویژگی‌ها فرد زود رنج و زود عصبانی می‌شود. بیماری پیش رونده و تباه کننده عملکردها در فرد و ناراحت کننده برای اطرافیان است. در مراحل آخر بیماری فرد همچون نوزادی به مراقبت‌های دقیق نیاز دارد.
بررسیپرونده‌های بیماران و برآوردها نشان می‌دهد که ده درصد افراد بالای 65 سال و بین 20تا 25 درصد افراد بالای 85 سال دچار بیماری آلزایمر هستند. علت بیماری با وجودانواعی از تحقیقات ناشناخته است ولی بعضی از علل احتمالی عبارتند از عامل عفونی یاویروس، تجمعمواد سمی ، آمادگی ارثی ، همانند علت آلزایمر ، درمان شفابخشی نیز یافت شده است وداروهای موجود فقط روند تخریب را کندتر می‌کند.
بررسیپرونده‌های بیماران و برآوردها نشان می‌دهد که ده درصد افراد بالای 65 سال و بین 20تا 25 درصد افراد بالای 85 سال دچار بیماری آلزایمر هستند. علت بیماری با وجودانواعی از تحقیقات ناشناخته است ولی بعضی از علل احتمالی عبارتند از عامل عفونی یاویروس، تجمعمواد سمی ، آمادگی ارثی ، همانند علت آلزایمر ، درمان شفابخشی نیز یافت شده است وداروهای موجود فقط روند تخریب را کندتر می‌کند.
تغییرات روانی شخصیتی:
· سالمند یکپارچه :این سالمندان با ویژگی‌های انعطاف پذیری ، آرام بودن وپختگی در روابط مشخص می‌شوند. آنها سالمندانی فعال هستند که زندگی منسجمیدارند.
· سالمند ضد ضربه :برای این سالمندان با تسلط بر موقعیت‌ها (کنترلرویدادها) و موفقیت زیاد ، اهمیت بسزایی دارد. این سالمندان مبارزه جو و جاه طلبهستند.
· سالمند منفعل وابسته :فعالیت این سالمندان کمتر است و در مقابلرویدادها و اشخاص تسلیم می‌شوند. این سالمندان زمانی می‌توانند خوب کار کنند که بهیکی از دو نفر تکیه داشته باشند.
· سالمند متلاشی :این سالمندان از نظر عملکرد ذهنی و تفکر دچار ضعف وزوال هستند. فعالیت و رضایت آنها از سالمند بودن بشدت پایین است.
تغییرات اجتماعی:
خانواده
تقریبا اکثر سالمندان فرزندانی در قید حیات دارند و تعداد زیادیاز آنها با فرزندان خود زندگی می کنند یا زود به زود آنها را می بینند با این حالدر روابط بین سالمندان و فرزندانشان مشکلات حادی نیز بوجود می‌آید، مسائلی از قبیلمحل سکونت (زندگی مشترک ، خانه مستقل یاخانه سالمندان) استقلال یا عدم آن در زندگیشخصی بر روابط بین آنها تاثیرات عمیقی می‌گذارد. در عین حال این مسائل از اعتقاداتمذهبی و اخلاقی وفرهنگ جامعهنیز متاثر می‌شود.
دوستان
گاهی بودن با دوستان برای سالمند مهمتر و لذت بخش‌تر از روابط بافرزندان است چرا که سالمندان با دوستان هم سن راحت‌تر از فرزندان خود هستند. وبنابراین قرار ملاقات‌های متعددی را ترتیب می‌دهند. سالمندان با هم درباره خاطراتگذشته و دور خود صحبت می‌کنند. این کار پیوندهای عمیقی را بین آنها بوجود می‌آورد.
تغییرات شغلی
امروزه درجوامع صنعتیو شهری سالمندانی مترادف بابازنشستگیاست، در حالی که در روستاها وشهرهای کوچک آنها اکثرا تا آخرین روزهای زندگی فعالیت شغلی دارند. بین از دست دادنشغل (بازنشستگی) و احساس رضایت از خود (مفید بودن) رابطه متقابل وجود دارد و اینیکی از پیامدهای منفی سالمندی است. با این حال اگر سالمند در گذشته از درآمد خوبیبرخوردار بوده و در حال حاضر دارای سلامت جسمی باشد و برای دوران بازنشستگی برنامهریزی کرده باشد، این اتفاق پیامدی منفی برایشان نخواهد بود.
بهداشت روانی سالمندان
بهداشتروانیدر درون مفهوم کلی «بهداشت» قرار دارد و بهداشت یعنی تواناییکامل برای انجام نقش‌های روانی ، اجتماعی و جسمی ، بهداشت به معنی نبود بیمارینیست، بلکه بیشتر شناسایی و پیشگیری از بیماری‌ها و مشکلات در ارتباط است. تامینبهداشت روانی سالمندانتاثیر مهمی بر بهداشتفرد و جامعه می‌گذارد و عوامل چندی در این ارتباط دخیل هستند.
زندگی گذشته
سالمندی که احساس می‌کند زندگی گذشته خود را به هدر نداده استبا سالمندی که رضایت چندانی نسبت به گذشته ندارد، تفاوت بسیاری دارد. سالمند راضیدر خوداحساس کمالمی‌کند و روزهای آخر زندگی را باخوش بینی و شور و شوق سپری می‌کند. در مقابل سالمند ناراضی از گذشته خود مضطرب وافسرده خواهد بود.
سازگاری با تغییرات
تغییرات دوران سالمندی تاثیرات عمیقی بر زندگی وبهداشت روانی او دارد. اگر شخصیت فرد انعطاف پذیر باشد توانایی سازگاری با اینتغییرات بیشتر خواهدبود. در این میان اگر سالمند این تغییرات را در جهت منفی ادراککند میزانانعطافپذیریو سازگاری پایین خواهد آمد.
به نقل از:
daneshnameh.roshd.ir ›
تهيه کننده:خليل محمديان
نظرات شما عزیزان:
